ΣΠΗΛΙΩΤΙΚΑ

BIBΛΙΟΠΑΡΟΥΣΙΑΣΕΙΣ

Το Σπήλαιο, το απόρθητο φρούριο, με την πλούσια μουσικοχορευτική παράδοση, με την Παναγιά τη Σπηλαιώτισσα, αγαπήθηκε από πολλούς και τραγουδήθηκε. Με το βιβλίο του τα Σπηλιώτικα, ο συγγραφέας Ν. Βαβρίτσας ερευνά, φωτίζει, και ξαναζωντανεύει πτυχές της ζωής και της ιστορίας της ιδιαίτερης πατρίδας του.

Ερευνητής της παράδοσης, λέκτορας του Τ.Ε.Φ.Α.Α. του Αριστοτέλειου Πανεπιστήμιου Θεσσαλονίκης, ιδρυτικό μέλος του χορευτικού του συλλόγου Γρεβενιωτών, με επιστημονικό ενδιαφέρον κυρίως για τους παραδοσιακούς χορούς.

Ο μεστός πρόλογος του κ. Δ. Ρίγγου, δεν μου επιτρέπει να προσθέσω τίποτε παραπάνω,

Γι’ αυτό και πηγαίνω κατευθείαν στο βιβλίο.

Eνα βιβλίο χωρισμένο σε τρία μέρη από πλευράς θεματολογίας, 1-Χειρόγραφα δημοτικά τραγούδια του Γεωργίου Ν. Στεφούλη, 2-Χοροί, 3-Φορεσιές, αν και κατά την γνώμη μου θα

μπορούσαν να σταθούν από μόνα τους σε τρία αυτόνομα βιβλία με την κατάλληλη επεξεργασία. Η πλούσια βιβλιογραφία μπορεί να σε οδηγήσει παραπέρα και απευθύνεται περισσότερο σε ειδικούς των θεμάτων.

Στο πρώτο μέρος έχουμε την παράθεση των χειρόγραφων σημειώσεων του παππού του συγγραφέα του Γεωργίου Ν. Στεφούλη. Η ιδέα να δημοσιευτούν «αυτούσια» από το πρωτότυ-πο, και τα 127 τραγούδια του Σπηλαίου, ήταν έξυπνη και δίνει ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τη μελέτη τους. Πλησίασα και έσκυψα πάνω στα χειρόγραφα, όπως έκανα λόγω δουλειάς στις αρχαίες επιγραφές πάνω στο μάρμαρο. Προσπάθησα να βρω την τήρηση κάποιων κανόνων ορθογραφίας αλλά εκτός από την τήρηση παραγράφων, έγραφε αυτόνομα και ανεξάρτητα. Οι

λέξεις βγήκαν χωρίς μουντζούρες, χωρίς δεύτερη σκέψη, οι στίχοι μέσα από τα σωθικά. Δεν μπορεί, για να καθίσει να τα γράψει ένας γέροντας στην ηλικία των 94 χρόνων, ήθελε να τα βγάλει από μέσα του. O γραφικός του χαρακτήρας κέντημα, όπως κεντούν  τα αυγά του Πάσχα, που κουβαλούν όλη την παράδοση της γραφής πάνω στην «πλάκα». Λέξεις που ηχούν και γράφονται όπως «ακούγονται», βαθχιά και όχι βαθιά αραπχιά (αραπιά),ξενιτχιά (ξενητιά), πεδγιά(παιδιά), σαρανταδγιώ (σαρανταδύο), δγιαβόλη (διαβόλοι), Νιφχιάτικο (Νυφιάτικο).

Όπως αναφέρει και ο συγγραφέας Ν. Βαβρίτσας, «…Οι στίχοι των τραγουδιών δημοσιεύονται ως έχουν, ώστε να γίνει γνωστό το περιεχόμενό τους, και να αποτελέσουν για τους ενδιαφερόμενους ένα πρωταρχικό προς μελέτη υλικό».

Στο δεύτερο μέρος με τους παραδοσιακούς χορούς του Σπηλαίου, απευθύνεται πιο πολύ στους ειδικούς μελετητές των παραδοσιακών χορών με την ρυθμική οργάνωση και ρυθμοκινητική ανάλυση τους. Γυρνώντας τις σελίδες με τις φωτογραφίες από τους χορούς και τα πανηγύρια, αισθάνεσαι ότι ακούς τους ρυθμούς τους (μπεράτι, γύρισμα, στρωτός, τσάμικος, συγκαθιστός, στα τρία, κολοβός, πατινάδα).

Στο τρίτο μέρος, με την έρευνα και τη συγκέντρωση των τοπικών φορεσιών σε συνδυασμό με την άριστη φωτογράφηση, ανακαλεί μνήμες στους παλιότερους και παρουσιάζει στους νεώτερους αναλυτικά όλα τα μέρη της αντρικής και της γυναικείας φορεσιάς (κατασάρι, χολέβια, τσιπούνι, τσαμαντάνι…) Στάθηκα ιδιαίτερα στα στολίδια, τα κοσμήματα, και τα εξαρτήματα (κιουστέκια, κουμπιά, πόρπες, μπιλιτζίκια….).

Τέλος όλη η ιστορία του Σπηλαίου, με τις οικογένειες, τα γλέντια, ξετυλίγονται σαν σε ασπρόμαυρη ταινία, μέσα από τις φωτογραφίες (που σίγουρα το προσωπικό αρχείο του συγγραφέα αριθμεί περισσότερες) του 1878, 1920, 1923….

Συγκινήθηκα μπροστά στη φωτογραφία της σελίδας 120, με ημερομηνία 16-8-1919. Δεν μπορείς να μην αναρωτηθείς, πού πήγαν όλες αυτές οι ψυχές, με το αίμα από το αίμα μας. Δεν μπορεί, οι σκέψεις τους, οι λύπες τους, οι χαρές τους, στροβιλίζουν στον αέρα αυτού του τόπου.

Μια επανέκδοση του βιβλίου με την «μετάφραση» των χειρογράφων δίπλα στα πρωτότυπα κείμενα, για όσους δεν έχουν την δυνατότητα αποκρυπτογράφησής τους τη θεωρώ απαραίτητη, αλλά και ενδιαφέρουσα για τον αναγνώστη.

Ας μου επιτραπεί ο ενθουσιασμός μου για να κάνω μια πρόταση στο Σύλλογο

Σπηλαιωτών, και στο Δήμο Θ. Ζιάκα, για την οργάνωση μιας έκθεσης -παρουσίασης, στο

Σπήλαιο, κατά τη διάρκεια των καλοκαιρινών πολιτιστικών εκδηλώσεων στο χωριό. Δεν θα μπορούσαν όλες αυτές οι εικονιζόμενες φορεσιές, τα κοσμήματα, και το φωτογραφικό

αρχείο να παρουσιασθούν στο πέτρινο σχολείο του χωριού σε μία έκθεση; Σίγουρα όλοι θα ανεβαίναμε να τα δούμε και να συγκινηθούμε. Έτσι θέλω να κλείσω την παρουσίαση του βιβλίου αυτού, γιατί η επιτυχία του είναι στο ότι μυρίζει παράδοση και στο ότι σου ανοίγει δρόμους προς τα πίσω…..

Μαρία Αποστόλου-Πολυμενίδη